Đền Vạn Ngang Đồ Sơn

        Đền Vạn Ngang Đồ Sơn nằm ở chân núi Hoành Sơn - Đồ Sơn. Đền Vạn Ngang Đồ Sơn còn gọi là Hoành Sơn Linh Từ. Đền Vạn Ngang Đồ Sơn là nơi thờ Quan Hoàng Bơ và Tiên Bằng Công Chúa. 

        Ngoài ra, Đền Vạn Ngang Đồ Sơn còn có phối thờ Tướng Quân Nguyễn Hữu Cầu thời Vua Lê Trung Hưng - Người mà được một số người coi là hiện thân của Thánh Quan Hoàng Tư Thủy Tề trong Tứ Phủ Thánh Hoàng.
(Xem thêm: Tướng Quân Nguyễn Hữu Cầu)

        Lịch sử đền Vạn Ngang Đồ Sơn

        Đền Vạn Ngang Đồ Sơn xưa có tên là Thủy Tiên Am được xây dựng năm Thái Ninh thứ 3 triều Lý thờ Chư Vị Thánh Tiên. Đây là nơi cá bậc văn nho chức sắc tổ chức bình thơ xướng họa.

Tượng Quan Hoàng Bơ tại Đền Vạn Ngang

        Đền Vạn Ngang Đồ Sơn đã bị Pháp phá hủy năm 1886 khi mở đường xây dựng nhà nghỉ Thống sứ Bắc kỳ. Sau đó nhân dân có xây lại một ngôi đền nhỏ nhưng lại bị phá hủy vào năm 1974. Đến năm 1991, Thủ Nhang Lưu Đức Thắng - Một người cả đời chăm chút cho ngôi đền đã cùng các con nhang, đệ tử và các nhà hảo tâm xây dựng lại. Đền Vạn Ngang Đồ Sơn hiện nay nằm cheo leo bên một vách đá rất khang trang, tố hảo và nhìn ra biền Đồ Sơn đầy gió tại nên một cảnh sắc Sơn Thủy Hữu Tình.

        Huyền tích về đền Vạn Ngang Đồ Sơn

        Tương truyền rằng vào 1 đêm cuối xuân năm niên hiệu Khai Thái thứ 5 các bậc nho sinh đang bình thơ tại Đền Vạn Ngang Đồ Sơn, bổng xuất hiện một vị tiên bà xưng là Tiên Bằng Công Chúa cùng xướng họa thơ ca và chỉ dạy thời cuộc cho người đương thời lúc bấy giờ biết được thời cuộc đổi thay, dạy cho nhân dân biết khai hoang trông trọt, biết về thời tiết, để khi ra khơi vào lộng tránh được sự sóng gió bất bình của thiên nhiên. Vì vậy nơi đây thờ Tiên Bằng Công chúa.

       Vào năm niên hiệu Hoằng Định thứ 6 vào đêm ngày mồng 6 rạng ngày mồng 7 tháng 3 các bậc nho sinh bình văn đọc thơ bổng xuất hiện một vị nho sinh mặt mày khôi ngô tuấn tú mặc sắc phục trắng xưng danh là Đệ Tam Thái Tử cùng bình văn đọc thơ.  Rạng ngày hôm sau thì không thấy vị nho sinh đâu nữa. Vì thế, người đời sau cứ mỗi độ xuân về lại tổ chức các cuộc bình văn đọc thơ để mong các bậc thần tiên giáng phàm. Cũng vì vậy, Đền Vạn Ngang Đồ Sơn đã lập thờ Quan Đệ Tam Thái tử tức Quan Hoàng Bơ là quan thủ đền. (Xem thêm: Quan Hoàng Bơ)

      Lễ hội Đền Vạn Ngang Đồ Sơn

      Đền Vạn Ngang Đồ Sơn hàng năm tổ chức lễ hội vào 3 ngày từ mùng 6 và mùng 8 tháng 3 âm lịch là ngày hiện hóa của Tháng Hoàng Bơ tại Đền Vạn Ngang ( xem huyền tích ở trên).

       Trong suốt 3 ngày diễn ra, phần lễ và phần hội của đền Vạn Ngang Đồ Sơn được tổ chức đan xen, mang đến cho người dân và du khách dịp được tham gia những lễ nghi mang đậm dấu ấn tín ngưỡng cũng như các hoạt động văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam. Phần lễ trang nghiêm bao gồm các nghi thức như: Mộc dục, rước Thánh Hoàng tuần du, tế Thánh, tế Thi đài (tế cầu Hoàng dáng bút), rước nghiên mễ bút đào lên thi đài, xem giáng giám (xem sự linh ứng chữ trên mâm gạo), tế Kỳ phúc (ban chữ cho chư vị quan khách, đồng đền, nhân dân và du khách)…

         

.