Phủ Quang Cung đã được cấp Di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc giá năm 2009, được Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam trao bằng bảo trợ di sản năm 2011.
 |
| Cổng Phủ Quảng Cung |
Phủ Quảng Cung coi như cái nôi của Đạo Mẫu Việt Nam. Nơi đây ghi nhận lần giáng sinh thứ nhất của Mẫu Liễu Hạnh - Một chốn linh thiêng cỡ bậc nhất Việt Nam mà hiện nay mọi người còn ít biết đến, có lẽ vì giá trị tâm linh của Phủ Quảng Cung mới được phát hiện rất gần đây.
Lịch sử Phủ Quảng Cung
Ngôi đền phủ hiện nay, theo Quảng Cung linh từ phả ký thì có sớm nhất vào niên hiệu Hoằng Định, năm 1601, nhưng đến năm 1741, thì ngôi đền được hưng công từ ngày 2 tháng 8 đến 15 tháng chạp thì xong. Có lẽ trước khi hưng công, ngôi đền phủ còn sơ sài, vốn trên nền đất cũ của Tiên Chúa để lại sau khi về trời.
Phủ được tu sửa nhiều lần, đến năm Duy Tân thứ năm (1911) được tôn tạo to đẹp và trang nghiêm. Do tác động của thiên nhiên, giặc dã và chiến tranh, Phủ bị xuống cấp nghiêm trọng. Năm 1994, Phủ Quảng Cung dưới sự chủ trì của Thủ Nhang Vân được phục dựng lại trên nền đất phủ xưa bằng nguồn kinh phí của tỉnh, huyện, xã và sự tri ân công đức của nhân dân địa phương cùng quý khách thập phương.
Phủ được tu sửa nhiều lần, đến năm Duy Tân thứ năm (1911) được tôn tạo to đẹp và trang nghiêm. Do tác động của thiên nhiên, giặc dã và chiến tranh, Phủ bị xuống cấp nghiêm trọng. Năm 1994, Phủ Quảng Cung dưới sự chủ trì của Thủ Nhang Vân được phục dựng lại trên nền đất phủ xưa bằng nguồn kinh phí của tỉnh, huyện, xã và sự tri ân công đức của nhân dân địa phương cùng quý khách thập phương.
 |
| Cổng vào Phủ Quảng Cung nhìn từ trong phủ ra |
Cổ vật của Phủ Quảng Cung
Hiện nay trong phủ còn giữ lại được nhiều đồ tế tự tiêu biểu:
- Tượng Mẫu Phạm Thị Tiên Nga bằng đồng với tư thế ngồi thiền trên toà sen, bát hương bằng đồng, thân chạm lưỡng long chầu nguyệt mang phong cách nghệ thuật thời Hậu Lê và khắc chữ Hán Quảng Cung linh từ;
 |
| Tượng Mẫu bằng đồng đã có ít nhất hơn 300 năm tại Phủ Quảng Cung còn giữa được |
- 64 bản khắc gỗ có nội dung của 64 quẻ thẻ, một hiện vật quý hiếm và một số bia đá, sắc phong hoành phi, câu đối ghi dấu sự tích và ca ngợi công đức của Mẫu từ lâu đời.
Thần tích Mẫu Liễu Hạnh gắn liền với Phủ Quảng Cung và lần giáng sinh lần thứ nhất
Theo thẩm định của Hội đồng khoa học lịch sử Nam về sự tích bà Phạm Tiên Nga (Thánh Mẫu Liễu Hạnh” như sau:
" Vào đầu thời Lê, tại ấp Quảng Nạp, xã Vị Nhuế, huyện Đại An, phủ Nghĩa Hưng, trấn Sơn Nam có ông Phạm Huyền Viên, người xã La Ngạn kết duyên cùng bà Đoàn Thị Hằng, người ấp Nhuế Duệ, cũng xã Vị Nhuế (nay là thôn Vi Nhuế, xã Yên Đồng, huyện ý Yên, tỉnh Nam Định).
Hai ông bà là những người hiền lành, tu nhân tích đức nhưng hiềm một nỗi dã ngoài 40 mà chưa có con. Một đêm rằm tháng hai, ông bà được thần báo mộng là Ngọc Hoàng sẽ cho con gái thứ hai là Công chúa Hồng Liên đầu thai làm con. Từ đó bà có thai. Trước khi sinh, vào đêm ngày 6 tháng 3 năm Quý Sửu, trời quang mây vàng như có ánh hào quang. Ông Huyền Viên ngồi đợi tin mừng, bỗng như có một nàng tiên từ trong đám mây bước xuống thềm nhà, và bà sinh một bé gái. Vì vậy ông đặt tên con là Phạm Tiên Nga.
Phạm Tiên Nga càng lớn càng xinh đẹp, mọi việc nữ công gia chánh đều thành thạo, đảm đang. Đến năm 15 tuổi đã có nhiều người đến dạm hỏi nhưng nàng đều khước từ vì nàng còn phải ở nhà chăm sóc cha mẹ già yếu, canh cửi quán xuyến công việc gia đình.
Ngày 10 tháng 10 năm Nhâm Ngọ (1462) thân phụ của nàng qua đời. Hai năm sau mẫu thân của nàng cũng về nơi tiên cảnh. Phạm Tiên Nga đã làm lễ an táng cha mẹ ở phía đông nam phủ Nghĩa Hưng ( nay là thôn La Ngạn. ở đây có đền thờ Phụ thân và Mẫu thân của Phạm Tiên Nga).
Sau ba năm để tang cha mẹ, lo mồ yên mả đẹp, Phạm Tiên Nga bắt đầu chu du khắp nơi làm việc thiện (Lúc này Tiên Nga vừa tròn 35 tuổi).
Bà đã ủng hộ tiền của và công sức giúp đân đắp đê ngăn nước Đại Hà từ bên kia phía núi Tiên Sơn (nay là núi Gôi) đến Tịch Nhi (nay chính là đường đê Ba Sát, nối Quốc lộ 10 chạy dọc xã đến ngã ba Vọng. Đây cũng chính là con đường nối di tích Phủ Dày với Phủ Quảng Cung.
Cùng với việc đắp đê, bà còn cho làm 15 cây cầu đá, khơi ngòi dẫn nước tưới tiêu, khai khẩn đất ven sông, giúp tiền bạc cho người nghèo, chữa bệnh cho người ốm, sửa đền chùa, cấp lương bổng cho các vị hương sư, khuyên họ cố sức dậy dỗ con em nhà nghèo được học hành.
Năm 36 tuổi, Bà đến bờ Sông Đồi dựng một ngôi chùa trên mảnh vườn nhỏ, đặt tên là Chùa Kim Thoa. Bên trên thờ đức Nam Hải Quan Thế Âm Bồ Tát, bên dưới thờ thân phụ và thân mẫu.
Sau đó hai năm, Bà tới tu sửa chùa Sơn Trường -ý Yên, Nam Định, chùa Long Sơn - Duy Tiên, Hà Nam, chùa Thiện Thành ở Đồn xá - Bình Lục, Hà Nam. Tại chùa Đồn xá, Bà còn chiêu dân phiêu tán , lập ra làng xã, dậy dân trồng dâu, nuôi tằm , dệt vải.
Tháng Giêng năm Nhâm Thìn (1472), Bà trở lại chùa Kim Thoa, và tháng 9 năm ấy, Bà trở về quê cũ cùng các anh chị con ông bác tu sửa đền thờ Tổ họ Phạm khang trang bề thế ( nay còn đền thờ ở phía nam xóm Đình thôn La Ngạn*). Sau đó Bà lại đi chu du ở trong hạt, khuyên răn bà con dân làng những điều phải trái.
Rồi trong đêm ngày 2 tháng 3 năm Quý Tỵ, thời Hồng Đức (1473), trời nổi cơn giông, gió cuốn, mây bay, Bà đã hoá thần về trời. Năm đó Bà vừa tròn 40 tuổi.
Ngay sau khi Bà mất, nhân dân xã Vi Nhuế đã lập đền thờ trên nền nhà cũ, gọi là Phủ Quảng Cung, tôn Bà làm Phúc thần, với Duệ hiệu là “Lê Triều Hiển Thánh, Tầm Thanh Cứu khổ, Tiên Nga tôn thần” ,
Giá trị tâm linh của Phủ Quảng Cung
Phủ Quảng Cung gắn liền với lần giáng sinh lần thứ nhất của mẫu Liễu Hạnh. Rất tiếc, mặc dù Phủ Quảng Cung chỉ nằm cách Phủ Dầy chỉ có 15 km, nhưng đường đi có hơi chật hẹp nên khách du lịch tâm linh ít đến lễ hoặc là không đến vì không biết. Mặt khác, tháng 9-2009, các tư liệu về thần tích ngôi đền mới được nhà nước chính thức công nhận đây chính xác là nơi thờ Mẫu Liễu giáng sinh lần thứ nhất. Việc này mới, khiến tên tuổi ngôi đền này còn chưa nhiều người biết đến. Hiện nay, người ta chủ yếu biết đến Mẫu Liễu Hạnh với lần giáng sinh lần thữ hai của Mẫu tại vùng Phủ Dầy. Hiện nay, Phủ Tiên Hương trong quân thể di tích tâm linh Phủ Dầy đã quá nổi tiếng khiến các con nhang đệ tử hình nhưa quên mất một chốn linh thiêng của Mẫu tại Quảng Cung.
Theo quan điểm của người viết, thì cuộc đời của một con nhang, đệ tử của Tứ Phủ mà chưa đến được đây ít lần một lần trong đời thì coi như tâm nguyện đến với Mẫu Liễu Hạnh vẫn còn chưa đủ.
Giá trị tâm linh của Phủ Quảng Cung đã được các nhà sử học như Giáo Sư Lê Văn Lan, Nhà nghiên cứu Đạo Mẫu Giáo Sư Ngô Đức Thịnh, Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn văn hóa tín ngưỡng Việt Nam... khẳng định.
Tuy nhiên, có thể nói để xác định được giá trị tâm linh đó là công đóng góp vô cùng lớn lao của Thủ Nhang Trần Thị Hồng Vân, một nhà nghiên cứu tứ phủ uyên bác, một tấm lòng tận tụy với Thánh Mẫu. Bà đã có công phát hiện các tài liệu cổ để xác định giá trị của Phủ Quảng Cung để trình nhà nước. Bà cũng là người tổ chức phục hưng Phủ Quảng Cung hơn 10 năm qua để có ngôi phủ khang trang, tố hảo như ngày hôm nay.
Bà Trần Thị Hồng Vân là 1 trong 5 nghệ nhân dân gian của cả nước được phong tặng Nghệ nhân dân gian trong tín ngưỡng thờ mẫu, và là nghệ nhân duy nhất của Nam Định được phong tặng.
Bà Trần Thị Hồng Vân là 1 trong 5 nghệ nhân dân gian của cả nước được phong tặng Nghệ nhân dân gian trong tín ngưỡng thờ mẫu, và là nghệ nhân duy nhất của Nam Định được phong tặng.
